Sinds het dieptepunt van maart 2009 is de S&P met wel 50% terug omhoog gestuiterd - de AEX deed het kunstje na en worstelde eind augustus met de grens van 300 punten, 50% hoger dan het dieptepunt (199), maar nog altijd ver onder de top (560) van juli 2007. Mensen met een roze bril zagen de wereld groen kleuren van hoopgevende, jonge scheuten, alsof midden in de herfst de lente was ingetreden. Verwonderlijk was dat niet, want wereldwijd dumpten de Centrale Banken honderden miljarden dollars, euro's, pounds en yen in de opengesperde snavels van bancaire aasgieren, ten koste van het staatsbudget, d.w.z. van de belastingbetalers.
Het renteniveau is nu zo laag en er is zoveel (geleend) geld beschikbaar, dat de hedgefondsen die de eerste klap hebben overleefd, al weer druk bezig zijn met nieuwe gokpraktijken (derivatives*/ op volatiliteitscontracten) en de top van met belastinggeld overeind gehouden banken ziet er nog steeds geen been in wat realiteitszin te betrachten en kent zichzelf weer onbeschaamd grote bonussen toe op basis van incidentele winsten op transacties met onbeheersbaar risico - gewoon gokken dus, bij voorkeur met andermans geld.
*/ De totale omvang van derivativecontracten (weddenschappen) wereldwijd overschreed in augustus voor het eerst de grens van US$1 quadrillion. Dat is miljoen x miljard, een 1 met 15 nullen, oftewel ca. 18 keer wat de hele wereld in een jaar produceert. De enorme bedragen die overheden hebben geleend, of uit hun hoge hoed getoverd om de huidige kredietcrisis te bezweren, ca. 15 biljoen dollar / pond / euro ('and counting'), vertegenwoordigt slechts een half procent van het bedrag aan derivatives, valt daarbij volledig in het niet en heeft dus ook nauwelijks enig effect, als in de wondere wereld van de 'haute finance' iets mis mocht gaan.
Maar vreemd genoeg wordt de nieuwe euforie in de financiële markten en op de beurzen nergens gerechtvaardigd door navenant grote bedrijfswinsten, stijgende uitgaven door consumenten en boomende economieën. Er is sprake van een nieuwe bubbel, geheel berustend op blinde vrijgevigheid van onze overheden en Centrale Banken, ook van andermans, nl. úw geld.
Als we om ons heen kijken, zien we dat uit de kredietkraan van de banken nog steeds een armzalig straaltje druppelt. Bang voor het steeds verder verslechteren van hun oude leningenportefeuilles en de toxic waste die - buiten de balans - nog steeds op hen drukt, zetten zij het bijna gratis krediet dat de overheid hun toeschuift, ja zelfs opdringt, voor het grootste deel direct weer op een reserverekening bij de Centrale Bank. Voor bedrijven die zouden willen investeren en voor particulieren die een hypotheek aanvragen, is er zodoende maar weinig krediet beschikbaar. De economie blijft mede daardoor stagneren.
Een andere reden voor de 'slump' is dat consumenten en bedrijven goed geschrokken zijn van het inzakken van de huizenmarkt en van hun pensioenvooruitzichten, resp. omzetverlies, winstdalingen en produktie- en exportkrimp. Na de eerste bijna-paniek, waarin aankopen en investeringen en de wereldhandel even stilstonden, wordt een tendens zichtbaar tot sparen en de aflossing van schulden. Bedrijfssluitingen en werkloosheid, die na de vakantieperiode pas echt gaan doorzetten, versterken die ontwikkeling nog. De bereidheid om nieuwe schulden aan te gaan, zowel consumptief als zakelijk, heeft voorgoed een knauw gehad, niet alleen omdat de mogelijkheid ertoe verminderd is - minder leengeile banken - maar ook omdat er minder reden toe is. Wereldwijd is er overal een aanzienlijk overschot aan productiecapaciteit. Welk bedrijf ziet onder deze omstandigheden nog aanleiding om te investeren - fabrikanten van gaarkeukens? - en welke consument gaat zich eens diep, of nóg dieper in de schulden steken, als hij vreest dat zijn baan op de tocht komt te staan. De babyboomgeneratie die het geld tot nog toe liet rollen, staat op de drempel van het pensioen en dat lijkt toch minder riant te worden dan ze tot voor kort ooit hadden gedacht.
Al met al is er met name in westerse landen nauwelijks reden te verwachten dat de economie ooit weer het peil van eind 2007 zal bereiken. Een groot deel van de tijdelijke opleving kunnen we toeschrijven aan injecties van vers gecreëerd krediet door de overheid (staatsschuld), sterke bezuinigingen en afvloeiingen in het bedrijfsleven en vooral aan het instorten van de olieprijs na de jubeltop van ruim US$147/vat in juli 2008. Na een dieptepunt van US$34/vat schommelt de prijs nu weer rond de US$70/vat, een niveau waarover Jim Kunstler laatst terloops opmerkte, dat dat het peil is waarbij vliegmaatschappijen weer uit de lucht beginnen te vallen [De cijfers van 2009/2010 zijn dramatisch]. De vraag naar olie mag dan door de crisis gedaald zijn, zodra de wereldeconomie weer wat aantrekt - bijv. in Azië, stel dat... - schiet de prijs (Peak Cheap Oil) des te harder omhoog en crasht de markt opnieuw.
In het spoor van al deze 'gloom and doom' krijgen de industriële economieën in ieder geval te maken met een jarenlang voortsukkelende economie, gebrek aan geld - in de vorm van krediet - en dus dalende prijzen van huizen en commercieel vastgoed, faillissementen, oplopende werkloosheid, een toenemend beroep op de sociale voorzieningen, oplopende staatsschuld, mede door dalende belastinginkomsten en dus bezuinigingen, lagere lonen en uitkeringen én uiteindelijk hogere belastingtarieven. Zelfs in een belastingparadijs als de Kaaiman Eilanden ziet de overheid zich gedwongen iets tegennatuurlijks te doen: belasting heffen over inkomens en winsten. Alles met elkaar bieden de ontwikkelingen niet echt veel perspectief op een welvaartsstijging, laat staan verder stijgende beurskoersen - zie Japan sinds begin jaren 90.
In de EU wordt de Oost-Europese zelfkant voor de andere landen een hinderlijk blok aan het been en binnen de euroregio gaat behalve in Ierland, vooral in Spanje met zijn werkloosheid van 20%, anderhalf miljoen gelegaliseerde illegalen en zijn vastgoedfiasco een financieel zwart gat ontstaan dat de schaarse EU-reserves als sterrenstof zal opzuigen. Het systeem van Europese banken (ECB) staat dan ook nog een aantal zware klappen te wachten. Het in stand houden van een supranationale quasi-overheid als de EU zou dan in de niet al te verre toekomst wel eens boven de begroting kunnen gaan. De euro als wereldvaluta verdwijnt dan even abrupt van het toneel, als ie er in 2002 werd opgeduwd.
Desondanks roepen de Europese ministers van financiën, op 2 sept. bijeen, na hun overleg om het hardst 'het ergste is voorbij'. Dit zijn dezelfde (soort) mensen die er tot ver in 2008 geen idee van hadden wat er aan de hand was en het pas wilden geloven, toen er daadwerkelijk banken begonnen om te vallen en de wereldhandel krakend tot stilstand kwam. Gezien hun huidige uitspraken blijken ze er nog steeds niets van begrepen te hebben, net zo min als de economen van de OESO. Ze denken dat het allemaal weer goed komt, als er nog maar eens een paar honderd miljard ingepompt wordt. Jammer, maar helaas... gaat het nu juist om degenen die op grond van hun positie in staat zijn de weg uit deze schuldenput te wijzen. Maar in plaats van een uitweg omhoog te zoeken, blijven ze tussen de toxic waste op de bodem van de put nog dieper graven en schulden bestrijden door nog meer schuld te creëren.Door de groei van de wereldbevolking - voorlopig nog elk jaar 75+ miljoen mensen erbij - en door alle pogingen met staatssteun alternatieven te vinden voor fossiele brandstoffen, zal het beslag op het aardse milieu de komende jaren alleen maar groter worden. In plaats van minder komt er meer CO2 in de lucht, ook al omdat 'the point of no return' allang gepasseerd is en de aarde nu zelf enthousiast meedoet om de atmosfeer met nóg meer CO2 en methaan te verzadigen (Lovelock - Gaia). En dan kan de top scientist van het IPCC nu roepen, dat zijn inschatting van een maximum van 450 ppm te hoog was en dat we terug moeten naar 350 ppm, 'who cares'? China zéker niet, dat wil (nog) niet eens over een beperking van zijn uitstoot praten vóór 2050!
Als klimaatverandering zodoende onafwendbaar is, krijgen we op de middellange termijn - tussen 2012 en 2020 in toenemende mate te maken met problemen in de wereldvoedselvoorziening, het gevolg van mislukte oogsten door verdroging en bodemerosie, uitputting van watervoorraden en 'freak weather'. Als gebrek aan krediet en goedkope energie - een onafscheidelijk duo, trouwens - al niet voor grote sociale onrust hebben gezorgd, dan toch zeker het gebrek aan voedsel en drinkwater. Dat brengt doorgaans vluchtelingenstromen op gang en veel geweld en niet zelden oorlog.Als u tot hiertoe gekomen bent, waarde lezer, en u bent nog net niet afgehaakt - hoewel een beetje normaal mens helemaal niet nieuwsgierig is naar dit soort wetenschap - dan heb ik vrijblijvend nog een kortetermijnadviesje voor u. September is net begonnen. Als u tot nu toe nog een aardige winst op uw aandelenpakket hebt geboekt, verkoop de handel dan zo snel mogelijk en strijk óp die winst. Als u net van plan was om in te stappen, omdat het zo lekker gaat op de beurs, zou ik zeggen: wacht nog even. Kijk het nog even aan. De koersen stijgen, omdat er nog steeds een leger van 'greater fools' is, dat aandelen koopt voor veel te veel geld (P/E). Daar wilt u niet bijhoren, zeker niet als u gebruik maakt van een effectenkrediet. De kans dat u net de laatste 'greater fool' bent, wordt met de dag groter. Als u de komende tijd wat wilt verdienen, moet u nu short gaan en bedenk: elke volgende bodem ligt telkens een stuk lager, dan u in uw stoutste dromen durft dromen.
Succes.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten