Door alle overheidsinterventies om de economie op te krikken en alle marktverstoring die dat teweegbrengt, weten beleggers eigenlijk nauwelijks waar ze aan toe zijn. De ene week lijken de cijfers positief en stort iedereen zich op aandelen en de week erop ziet het er toch wat minder rooskleurig uit, worden de aandelen gedumpt en duikt iedereen weer in "veilig" geachte obligaties en voor de valuta geldt hetzelfde.
Intussen wordt de kredietwaardigheid van de zuidelijke eurolanden door de rating agencies - die zich de afgelopen jaren overigens volstrekt ongeloofwaardig hebben gemaakt en dat is een eufemisme - stapje voor stapje verlaagd naar junkstatus (Griekenland als eerste en Portugal is genomineerd). Dat doet de vraag rijzen naar de houdbaarheidsdatum van de euro zelf, zeker nu ook Spanje steeds duidelijker in de problemen raakt. De waarde van "onze" munt kelderde in juni dan ook even tot een dieptepunt van $1.18, maar krabbelt nu weer wat omhoog, tot $1.30 zelfs, omdat de Amerikaanse fed er nauwelijks nog een geheim van maakt, dat de kleren van de keizer (Obama) uitsluitend nog met versgeleende dollars, of met uit de hoed van Bernanke getoverd monopolygeld betaald kunnen worden. Toch zit een duurzaam herstel van de eurozone er niet in. Daarvoor is de nog toenemende spanning tussen de concurrentiekracht van noord (Duitsland) en zuid (Club Med) te groot.
In de VS is inmiddels 1 op de 7,5 mensen (ruim 41 miljoen) voor zijn levensonderhoud volledig aangewezen op voedselbonnen en de ene staat na de andere kampt met een onoverkomelijk begrotingstekort (46 van de 50 staten zijn technisch failliet met als toppers Illinois, Californië en Michigan). Zie de roodgekleurde staten op het kaartje: 20% meer uitgaven dan wat er binnenkomt! Dat valt niet lang meer vol te houden.Daar bovenop komt het gat in de federale begroting van bijna anderhalf biljoen (ja, met een b) dollar op jaarbasis en een staatsschuld die nagenoeg het door subsidies kunstmatig gepimpte GDP evenaart ($13 à $14 biljoen) en ondanks alle subsidies, goedkope leningen en garantstellingen blijven de huizenprijzen dalen, staat de commerciële vastgoedmarkt op instorten en neemt het aantal mensen zonder werk gestaag toe. Vorige week strandde een voorstel om de duur van de werkloosheidsuitkering voor de zoveelste maal te verlengen in de Senaat, waardoor van de ene dag op de andere 1,2 miljoen langdurig werklozen hun uitkering kwijtraakten.
Alleen de ambtenaren die lid zijn van vakbonden lijken er nog goed voor te staan. Zij verdienen gemiddeld het dubbele van werknemers in de private sector, hebben gratis medische verzorging en hun pensioenvoorzieningen hebben driedubbele gouden randjes, althans op papier, want hun werkgevers, de lokale, regionale en staats-
overheden kunnen de premies niet meer opbrengen en staan, zoals gezegd, aan de rand van de financiële afgrond. Voor sommige lijkt een faillissement de enige uitweg, zodat zij zich van deze verplichtingen kunnen ontdoen. Daarvoor is overigens wel eerst een kiezersrevolte nodig (tussentijdse verkiezingen in november a.s.), want het zijn de politici en bestuurders op al deze niveaus, die - net als in Griekenland - de structurele tekorten hebben veroorzaakt door elke keer aan de vakbonden steeds royalere toezeggingen te doen om hun (her)verkiezing zeker te stellen. Een les voor d'66 om eens bij stil te staan als het idee van de rechtstreeks gekozen burgemeester weer eens langskomt.
Zoals tijdens de laatste bijeenkomst van de G20 bleek, ziet Europa in tegenstelling tot de VS geen heil meer in het continueren van ongebreidelde staatssteun aan alles en iedereen die voor bankier heeft doorgeleerd. Nu de meest nijpende gokschulden van de banken hier voorlopig door de schatkist zijn geabsorbeerd en de ECB hen van bijna gratis geld blijft voorzien om hun overgebleven slechte leningen buiten de balans te kunnen houden, slaan de overheden van de EU aan het bezuinigen. Voor de meeste is dat rijkelijk laat en misschien zelfs té laat, want bij een staatsschuld boven 90% van het GDP slaat de "debt-trap" genadeloos dicht (Reinhart & Rogoff, This time is different): verdere schuldengroei is niet meer in te dammen, omdat de rentebetaling aan buitenlandse investeerders de eigen economie afremt, het GDP doet krimpen en de belastingopbrengsten verder in zuidelijke richting drijft, een zeephelling naar de ondergang.
De Griekse staatsschuld, nu 120% van het GDP, zal ondanks - of dankzij het EU-steunpakket van €110 miljard, en ondanks alle bezuinigingen die de Griekse overheid probeert door te voeren, in 2015 niet lager zijn geworden, maar opgelopen zijn tot 150% en tegen hogere rentes. Geruststellende woorden van meneer Trichet van de ECB kunnen niet voorkomen dat de financiële wereld erop rekent dat de Griekse staatsschuld geherstructureerd zal worden, een mooi woord voor gedeeltelijke afschrijving en aflossing van het restant op langere termijn.
De hoofdzakelijk Europese banken met grote pakketten Grieks staatspapier zullen daar het slachtoffer van worden, tenzij hun centrale bank, zoniet de ECB zelf, ook deze last van hen overneemt, uiteindelijk voor rekening van de Westeuropese, toch al getergde belastingbetalers.
Ondanks alle optimistische kletspraat van economische goeroes, houd ik zelf rekening met een jarenlang durende, wereldwijde afname van economische activiteit, totdat alle oninbare schulden zullen zijn afgeschreven en de verliezen genomen. Zolang dat niet is gebeurd, blijft de economie in de greep van onderling wantrouwen en onzekerheid. In dat klimaat geven consumenten geen geld uit, willen en kunnen banken niet lenen, komt de vastgoedmarkt op z'n rug te liggen en blijft de structurele werkloosheid hoog. De bankrente - o.a. belangrijk voor spaarrekeningen - wordt door de centrale banken kunstmatig zo laag mogelijk gehouden, waarschijnlijk nog jarenlang, maar door de grote behoefte aan extra geld bij de overheid zal de lange rente - o.a. belangrijk voor hypotheken en leningen - op den duur oplopen.
Wie verstandig is, gaat daarom nu - ten opzichte van zijn budget - geen grote verplichtingen aan en probeert zijn schulden zoveel mogelijk af te lossen.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten